مقدمه:
براساس گزارش سال 2000 برنامه عمران ملل متحد UNDP، ايران يكي از سانحه‌خيزترين كشورهاي جهان محسوب مي‌شود مانند سيل، طوفان، رانش زمين و از همه مهمتر زلزله، هر ساله بسياري از سكونتگاهاي ايران را به ويژه در مناطق روستايي تهديد مي‌كند.
آسيب‌پذيري ايران در برابر زلزله
از نظر زلزله‌خيزي تقريباً در مقاطع 5 تا 7 سال يك بار شاهد وقوع زلزله با بزرگي 6 تا 7 درجه در مقياس ريشتر و گاهي بيشتر هستيم براساس مطالعات زمين‌شناختي حدود 97 درصد از شهرها و روستاهاي كشور ما در معرض خطرات ناشي از وقوع زلزله مي‌باشد.
بنابراين بنياد مسكن براي مقابله با تهديد سوانح طبيعي عمليات پيشگيري پيش از وقوع سانحه را با اجراي طرح ويژه بهسازي و نوسازي سكونتگاههاي آسيب‌پذير روستايي و همچنين بازسازي مناطق سانحه‌ديده پس از وقوع سانحه را در دستور كار خود قرار داده است.
طرح ويژه بهسازي مسكن روستايي
مقدمه:
طرح بهسازي مسكن روستايي از سال 1374 توسط بنياد مسكن انقلاب اسلامي، با هدف بهبود كيفيت مسكن و بافت روستايي و ارتقاء سطح ايمني، بهداشتي، رفاه و آسايش مسكن روستايي آغاز گرديد. اين مهم توأم با ارايه تسهيلات و زيرساخت‌ها، قابليت آن را مي‌يافت كه به ايجاد حس تعلق به مكان، حفظ تراكم جمعيت خانوار، بهبود سيماي بصري و چشم انداز روستا، مقاوم سازي مسكن و در نتيجه بهسازي زندگي روستايي بينجامد، هر چند با فراز و نشيب‌ها و مشكلات فراوان اداري و اجرايي روبرو بود. ليكن به منظور تسريع در روند اجراي بهسازي مسكن روستايي و نيل به اهداف اين طرح، و با عنايت به كسب تجارب ارزنده و شناسايي نقاط ضعف و كمبود سال‌هاي گذشته، طرح ويژه بهسازي مسكن روستايي در سال 1384 در هيأت محترم دولت مطرح شده و به تصويب رسيد.
انتخاب و بكارگيري مشاوران جهت مطالعه و طراحي الگوهاي مسكن روستايي
به منظور حفظ هويت معماري روستاهاي كشور و همچنين توجه به نيازهاي متأثر از شرايط روز، تعداد 30 مشاور جهت تهيه الگوهاي معماري روستايي استان با توجه به موقعيت و شرايط جغرافيايي، اجتماعي، اقتصادي، فرهنگي و... فعاليت مي‌نمايند. مشاورين پس از انجام مطالعات كتابخانه اي و برداشت‌هاي ميداني، احكام و ضوابط طراحي الگوهاي همساز با اقليم، معيشت، فرهنگ و... را در مناطق روستايي استان‌ها تهيه مي‌نمايند.
طرح نظام فني روستايي
با توجه به لزوم ساخت واحدهاي مسكوني مقاوم و امن در مقابل خطرات حوادث طبيعي ضرورت تشكيل يك نظام كنترلي در ساخت و سازهاي روستايي براي دستيابي به مسكن روستايي مقاوم و نيز اهميت مسكن روستايي در رشد و توسعه پايدار كشور، موضوع ساخت و ساز اصولي با نظارت مناسب نبايد ناديده گرفته شود.
طرح نظام فني روستايي تشكيلاتي است كه براي دستيابي به اين امر مهم شكل گرفته و از سال 1382 در تمامي‌استان‌هاي كشور راه اندازي و كليه نقاط روستايي را تحت پوشش قرار داده است.
اهداف طرح نظام فني روستايي
- ترويج اصول فني ساختمان سازي و رشد آگاهي عمومي
- هدايت بافت فيزيكي روستاها و بهسازي محيط زيست و سكونتگاههاي روستايي براساس طرحهاي هادي روستايي
- بالا بردن كيفيت ساخت و سازهاي روستايي
- استفاده صحيح از مصالح مقاوم و استاندارد
- شناسايي، بكارگيري و ساماندهي نيروهاي انساني بومي‌مستعد در فن ساختمان سازي روستايي
- بالا بردن سطح دانش فني و اجرايي ناظرين با آموزش علمي‌و عملي مستمر آنان
مطالعات و تحقيقات
به منظور ارتقاء دانش فني و كاربردي و تهيه و تدوين اطلاعات پايه و مباني نظري در زيربخش‌هاي بازسازي و مسكن روستايي، مطالعات و تحقيقات و آموزش و ترويج، دو ركن اساسي فعاليت‌هاي اين بخش مي‌باشد كه با هدف‌هاي زير در دست پيگيري است:
- دستيابي به برترين تكنيك‌ها و روش‌هاي بازسازي و ساخت مسكن روستايي در جهت ايجاد ايمني و آسايش براي روستاييان
- تشكيل و بهنگام سازي متمركزترين سامانه اطلاعاتي مطالعات و تحقيقات بازسازي و مسكن روستايي
- تشكيل سامانه جامع اطلاعات و آمار با بهره گيري از قابليت‌هاي فن آوري اطلاعات و ارتباطات (ICT) و سيستم‌هاي اطلاعات جغرافيايي (GIS)
مأموريت
- برنامه ريزي، هدايت و نظارت بر فعاليت‌هاي مطالعاتي و تحقيقاتي حوزه بازسازي و مسكن روستايي
- برنامه ريزي، هدايت و نظارت بر فعاليت‌هاي آموزشي و ترويجي در زمينه ساخت مسكن مقاوم براي مردم و دست اندركاران ساخت
- تلاش در جهت دستيابي به الگوهاي مختلف و برتر طراحي و ساخت مسكن مطلوب
- تعامل كارآمد، نهادينه و پويا با دانشگاهها، مراكز علمي– پژوهشي، نهادهاي صنفي، دستگاههاي اجرايي و عوامل ذيربط بازسازي و مسكن روستايي
- برگزاري همايش‌هاي تخصصي منطقه اي، ملي و بين المللي در حوزه بازسازي و مسكن روستايي در جهت مشاركت علمي‌با متخصصان داخلي و خارجي
- اهتمام به انتشار تاليفات، ترجمه‌ها و نتايج حاصل از پروژه‌هاي تحقيقاتي صورت گرفته در حوزه
- راه اندازي نظام پيشنهادها در جهت تعامل هر چه بيشتر با مراكز استان‌ها
- ارايه راهكارهاي افزايش مشاركت عمومي‌در فعاليت‌هاي بازسازي و مسكن روستايي
عملكرد طرح ويژه بهسازي
ساختار اجرايي برنامه
|
نقش مردم:
|
نقش دولت:
|
|
· مديريت ساخت
· نظارت و پيگيري
· مشاركت در تهيه طرح و تصميم‌گيريها
· انتخاب
|
· توانمندسازي مردم از طريق:
· ارايه وام كم بهره
· هدايت‌هاي فني
· تهيه طرحهاي شهري
· نظارت فني
|
بازسازي مناطق آسيب‌ديده از سوانح طبيعي
بنياد مسكن به منظور احياء و توسعه مناطق آسيب‌ديده از سوانح طبيعي با بهره جويي از توانايي‌هاي ملي و منطقه اي در يك برنامه فشرده اقدام به بازسازي واحدهاي مسكوني آسيب‌ديده مي‌نمايد.
برنامه ريزي براساس بازسازي مشاركتي
نقش مردم:
مديريت ساخت، نظارت و پيگيري، مشاركت در تهيه طرح و تصميم گيري‌ها و انتخاب
نقش دولت و مديريت بازسازي:
ارايه وام بلاعوض و جبراني، هدايت‌هاي فني، تهيه طرحهاي لازم، انجام پشتيباني‌هاي لازم در زمينه تأمين منابع، حمايت از قشر آسيب پذير.
سياست‌هاي تكنولوژي ساخت
ارتقاء كيفي واحدهاي مسكوني و بافت محيط زيست نسبت به شرايط پيش از سانحه زلزله.
اتخاذ شيوه‌هايي از تكنيك ساخت كه در درجه اول هماهنگ با اصل خودكفايي در سطح منطقه و در درجه دوم در سطح ملي.
تهيه ضوابط و توصيه‌هاي طراحي و اجرايي از طريق الگوسازي و كنترل و ارشاد مردم جهت ارتقاء كيفي ساخت مسكن.
سياست‌هاي طراحي و برنامه ريزي
نظام طراحي در مناطق آسيب‌ديده بر اين اصل متكي است كه طراحي بايد با مردم و همراه با آنها انجام شود.
نظام طراحي به آنچه مردم تاكنون انجام داده اند به عنوان يك ارزش و پديده با احترام مي‌نگرد.
نظام طراحي سعي در راه اندازي سيستم‌ها و روش‌هاي طراحي در گذشته را دارد و هرگونه تحول را متناسب با امكانات موجود و در كنار آنها جستجو مي‌كند.
نظام طراحي، تحول در زمينه طراحي را در چارچوب اهداف ارزشي اسلام و برخاسته از نيازهاي مردم جستجو مي‌كند.
نظام طراحي تأكيد به درجاسازي مجتمع‌هاي زيستي داشته و طرحهاي تجميع و ادغام و جابجايي بدون دلايل فني قوي را مردود مي‌شمرد.
مراحل بازسازي
اقدامات مقدماتي
بررسي ميداني منطقه آسيب‌ديده، تشكيل و تجهيز و استقرار ستادهاي عملياتي و در صورت نياز ستادهاي معين، كارشناسي و آمارگيري سكونتگاههاي آسيب‌ديده، تشكيل پرونده براي آسيب ديدگان.
برنامه ريزي براي بازسازي
تهيه برنامه بازسازي و تصويب آن توسط مراجع ذيصلاح.
تهيه طرحهاي كالبدي
در صورت لزوم تهيه طرحهاي كالبدي براي مناطق متأثر از سوانح و اصلاح بافت فيزيكي سكونتگاهها.
آواربرداري
استفاده از ماشين‌آلات سنگين بنياد مسكن در پاكسازي مناطق سانحه‌ديده از آوار بر جاي مانده.
تأمين و توزيع تسهيلات بانكي
توزيع تسهيلات بانكي ميان آسيب ديدگان با همكاري و حمايت دستگاههاي ذيربط از جمله هيأت محترم وزيران و سيستم بانكي كشور.
تهيه و توزيع مصالح ساختماني
بنياد مسكن در صورت نياز منطقه حادثه‌ديده نسبت به تهيه و توزيع مصالح ساختماني عمده مانند: آجر، فولاد و سيمان از طريق شركت‌هاي تابعه بنياد مسكن و توزيع آن ميان آسيب ديدگان اقدام مي‌نمايد.
آموزش و ترويج فرهنگ ساخت و ساز
آموزش و ترويج فنون ساختماني و مهارت‌هاي فني به گروههاي اجرايي و بنايان محلي در جريان عمليات بازسازي.
بهبود شرايط زيستي و سكونتي
- برنامه ريزي و طراحي مناسب براي روستاهاي مستقر در بستر نامناسب و رفع مشكلات بافت فيزيكي روستاها به لحاظ شبكه معابر، توزيع مناسب خدمات، بهبود شرايط بهداشتي
- جلب مشاركت مردمي‌در عمران روستاها و ايجاد زمينه‌هاي مناسب توسعه اي
- ايمن سازي سكونتگاهها و مقاوم سازي مسكن
- ايمن سازي سكونتگاههاي در معرض خطر از طريق نظام دهي به ساخت و سازهاي روستايي و جلوگيري از ساخت و ساز در نواحي خطرناك و جابجايي اين سكونتگاهها به منظور مقاوم نمودن در برابر سوانح احتمالي آينده
ايجاد اشتغال
ايجاد اشتغال و استمرار آن به تبع پويايي و تحرك ايجاد شده در بازسازي به دليل فراهم بودن زمينه‌هاي توسعه.
 شرايط دريافت كنندگان وام مقاوم سازي مسكن روستايي
1 : متقاضیانی که در مسیر اجرای طرحهای هادی و اصلاح معابر روستایی قرار داشته و تمام یا بخش عمده‌ای از بنای مسکونی آنها تخریب گردیده و یا در حال تخریب می باشد.
2 : متقاضیانی که واحد مسکونی آنها در روستاهایی که در مناطق سانحه‌خیزمی باشد
3 : متقاضیانی که واحد مسکونی آنها به لحاظ استقرار در بستر نامناسب نظیر حریم مسیلها ،رودخانه ها و شیب تند (رانش زمین و ... ) قرار گرفته و نیاز به جابجایی دارند.
4 : متقاضیانی که در روستاهای مستعد توسعه ساکن می باشند.
5 : متقاضیانی که واحد مسکونی آنها کم دوام یا غیر مقاوم بوده و تقاضای تخریب و نوسازی واحد مسکونی خود را دارند .
6 : روستائیانی که به علت نداشتن واحد مسکونی (به ویژه زوجهای جوان) قصد دارند در زمینی که مالک آن هستند نسبت به احداث بنای جدید اقدام نمایند.
7 : متقاضیانی که در روستاهای دارای جاذبه‌های گردشگری ساکن می باشند.
8 : متقاضیانی که در اجرای طرحهای تفکیک و واگذاری زمین روستایی بنیاد مسکن انقلاب اسلامی و سایر طرحهای اسکان جمعیت روستایی مایلند نسبت به احداث واحد مسکونی جدید اقدام نمایند.
9 : مجموعه سازان مسکن (متقاضیان احداث 4 واحد مسکونی روستایی وبه بالا) به شرط تائید طرح پیشنهادی توسط بنیاد مسکن انقلاب اسلامی استان و ارائه لیست متقاضیان مشمول.
10: متقاضیانی که تمایل به مهاجرت از شهر به روستا را داشته باشند .
مراحل اخذ وام توسط روستائيان
1- ارائه درخواست كتبي متقاضي به دفاتر نمايندگی بنياد مسكن استان قم واقع در مراکز بخشها و تشكيل پرونده
2- معرفي متقاضي به بانك عامل و تكميل ته برگ عقد قرارداد با بانك توسط بانك عامل
3- ارسال ته برگ به دفاتر نمایندگی بنياد مسكن استان قم و معرفي متقاضي به بانك عامل توسط بنياد مسكن جهت اخذ وام كه اين امر در سه مرحله صورت مي گيرد.
لازم به تذكر است كه ته برگ اخذ وام كه توسط بانك عامل تكميل مي گردد بعد از هر مرحله بايد به بنياد مسكن جهت دريافت وام مرحله بعد ارائه گردد .
در هر مرحله ناظر فني بنياد بر روند ساخت وساز و رعايت نكات فني در ساختمان نظارت دارد و درصورت عدم رعايت موارد فوق ، باعث قطع وام در مراحل بعدي مي گردد.
توصيه هایی براي سازندگان مسكن روستايي
- نقشه هاي معماري وسازه اي همراه با دفترچه محاسباتي كه به تاييد مهندسين نظام فني روستايي و بنياد مسكن انقلاب اسلامي رسيده باشد براي ساختمان خود تهيه نماييد
1- كليه نكات فني و جزئيات اجرايي را كه در نقشه هاي تهيه شده ارائه گرديده به طور كامل و به نحو صحيح اجرا نماييد .
2- از ناظر ساختمان خود درخواست نماييد تا برابر مقررات در مراحل مختلف ساخت از جمله 1- اجراي پي و شناژ زير ديوار
3- اجراي اسكلت ساختمان (ترجیحا" اسكلت فلزي پيچ ومهره اي")
4- اجراي ديوار چيني و شناژ قائم
5- اجراي سقف و شناژ كلاف زير سقف و موارد ديگر
6- در احداث ساختمان خود از مصالح مرغوب و استاندارد استفاده نماييد.
 | 